English
1. Đôi nét về cây quế
Thông tin thực vật
- Tên gọi khác: quế bì, quế đơn, nhục quế, quế Trung Quốc…
- Chi thực vật Cinnamomum, họ Long não (Laureece).
Theo tài liệu, chi Cinnamomum là chi thực vật lớn với khoảng 270 loài. Hầu hết chúng là loại cây gỗ, ohaan bố tập trung ở vùng nhiệt đới châu Á như Trung Quốc (12 loài), Ấn Độ (20 loài), Việt Nam (40 loài)…Ở nước ta có nhiều loài mang tên “cây quế” có thể mọc hoang dại hoặc được trồng ở Yên Bái, Quảng Ninh, Quảng Nam, Thanh Hóa…Một số loài quế nổi bật, được sử dụng rộng rãi gồm:
- Cinnamomum cassia: Quế Trung Quốc, quế đơn…;
- Cinnamomum zeylanicum: Quế quan, quế ống, quế Sri Lanka;
- Cinnamomum loureirii: Quế thanh, quế quỳ, quế tử…;
- Cinnamomum burmannii: Quế rành, quế bì, quế xanh…;
Theo GS. Đỗ Tất Lợi, tùy vào vị trí vỏ quế mà giá trị cũng thay đổi:
- Quế hạ căn: phần vỏ lấy từ dưới cách mặt đất từ 0,2-1,2m, không có giá trị cao.
- Quế thượng châu: phần vỏ từ 1,2m cách mặt đất trở lên đến chỗ thân cây chia cành thứ nhất, là phần tốt nhất, có giá trị cao.
- Quế thượng biểu: vỏ bóc ở những cành to;
- Quế chi: vỏ bóc ở cành nhỏ, đôi khi cũng dùng để chỉ các cành non phơi khô.
1.2 Đặc điểm sinh trưởng
Quần thể quế mọc hoang dại được phát hiện trong các kiểu rừng kín thường xanh ở độ cao 500m (miền Bắc) hay 700m (miền Nam) trở lên. Tuy nhiên do quá trình trồng trọt và chọn lọc tự nhiên mà sẽ có sự sai khác đôi chút về phẩm chất dược liệu ở cây quế mọc tự nhiên và quế trồng.
Quế thuộc loài cây thân gỗ, chịu bóng, ưa sáng; Thích nghi cao với khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, với nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 22-30oC. Phát triển tốt trên đất ẩm, mùn, tơi xốp, thoát nước tốt.
Có thể nhân giống được bằng cách chiết cành, bằng hạt, tách mầm…mỗi phương pháp sẽ có ưu điểm và khuyết điểm riêng biệt. Khả năng tái sinh của quế khá mạnh mẽ. Cụ thể, sau khi thu hoạch vỏ, cây sẽ được chặt sát phần gốc, thúc đẩy tạo ra nhiều chồi non mới khác tinh dầu thiên nhiên.
1.3 Mô tả cây quế
Dù cùng một chi thực vật nhưng mỗi loài quế sẽ có đặc trưng riêng biệt. Dưới đây là một số đặc điểm thực vật của cây quế Cinnamomum cassia Blume.
- Loài thân gỗ, kích thước to, với chiều cao có thể đến 10-20m.
- Cành cây hình trụ, chắc, bề mặt nhẵn, màu nâu;
- Bộ rễ chắc khỏe, dạng cọc cắm sâu xuống nền đất, nên khó bị ngã đổ khi có gió bão.
- Lá quế mọc so le, dày cứng và dai, phiến lá hình mác, kích thước dài 12-25cm, rộng 4-8cm. Gốc lá thuôn, đầu nhọn, bề mặt trên lá nhẵn, màu xanh sậm bóng hơn, còn mặt dưới màu xám tro.
- Cuống lá to, có rãnh ở mặt bên, dài khoảng 2cm.
- Quả dạng hạch, hình trứng, có cạnh, nằm trong đài tồn tại nguyên hoặc chia thùy.
- Hầu hết toàn cây sẽ mang mùi thơm, nhờ chứa tinh dầu.
